Πλήρως εκτεθειμένοι οι εργαζόμενοι στους βλαπτικούς παράγοντες

Έρευνα του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και διαβίωσης φανερώνει πως οι συνθήκες εργασίας στην Ευρώπη κάθε άλλο παρά βελτιώνονται

της Ελένης Μαΐλη, Ριζοσπάστης, 31-07-2011

© Original Artist (προσαρμογή-προσθήκη). Πηγή: CartoonStock.com

Με κόστος την ίδια τους τη ζωή δουλεύουν εκατομμύρια εργαζόμενοι σε όλο τον κόσμο, παράγοντας τεράστιο πλούτο τον οποίο ποτέ δεν απολαμβάνουν. Αν και με τη σημερινή αλματώδη ανάπτυξη της τεχνολογίας και της επιστήμης ο αριθμός των θυμάτων της εργασίας θα μπορούσε να έχει περιοριστεί στο ελάχιστο, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Το εμπόδιο που μπαίνει στην προστασία της υγείας και της ζωής των εργαζομένων είναι ο τρόπος οργάνωσης της παραγωγής με γνώμονα το καπιταλιστικό κέρδος και τον ανταγωνισμό των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων. Ετσι, εκατομμύρια εργαζόμενοι πάνε καθημερινά επί χρόνια στη δουλειά για ένα μεροκάματο, παράγουν κέρδη που καρπώνονται μια χούφτα μονοπώλια και στο τέλος σακατεύουν την υγεία τους, πεθαίνουν χτυπημένοι από κάποια επαγγελματική ασθένεια ή σκοτώνονται σε κάποιο εργατικό «ατύχημα». Ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής είναι δολοφονικός γιατί αντιμετωπίζει τον εργαζόμενο και τα δικαιώματά του σαν κόστος, τις λαϊκές ανάγκες σαν εμπόρευμα. Κι αυτό δεν μπορεί να το αλλάξει καμία εξέλιξη, τεχνολογική κι επιστημονική, του καπιταλισμού.

Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας υπολογίζει ότι:

-Κάθε χρόνο 2,3 εκατ. άνδρες και γυναίκες πεθαίνουν από εργατικά ατυχήματα (360.000) και επαγγελματικές ασθένειες (1.950.000).

-Οι επικίνδυνες ουσίες προκαλούν περίπου 651.000 θανάτους - κυρίως στον αναπτυσσόμενο κόσμο, αλλά όχι μόνο. Αυτός ο αριθμός είναι πολύ υποτιμημένος, αφού σε πολλές χώρες τα συστήματα υποβολής στοιχείων και αναγγελίας είναι ανεπαρκή.

-Οι επαγγελματικές ασθένειες των πνευμόνων, στα μεταλλεία και στις σχετικές βιομηχανίες, οι οποίες προκύπτουν από την έκθεση σε αμίαντο, άνθρακα και πυρίτιο, αποτελούν έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους σε όλες τις χώρες. Μόνο από την έκθεση σε αμίαντο προκαλούνται το χρόνο πάνω από 100.000 θάνατοι, ενώ ο αριθμός αυτός αυξάνει κάθε χρόνο.

Μύθος η βελτίωση των συνθηκών δουλειάς στην ΕΕ- Παραμένουν και αυξάνουν οι παράγοντες που ευθύνονται για τον επαγγελματικό κίνδυνο

Ένας από τους μεγαλύτερους μύθους που έχει «πλεχτεί» για το πετσόκομμα της λίστας των ΒΑΕ, αλλά και για την υποβάθμιση συνολικά της επαγγελματικής υγείας και της ασφάλειας είναι ότι η εξέλιξη της τεχνολογίας και της επιστήμης έχει οδηγήσει στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας. Ωστόσο, η ανάπτυξη της τεχνολογίας δεν αξιοποιείται για να προστατευτεί η υγεία και η ασφάλεια του εργαζόμενου, αλλά για να βγουν πιο εύκολα και πιο γρήγορα κέρδη. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας π.χ. επιφέρει μεγαλύτερη εντατικοποίηση και αύξηση της ανεργίας. Δεν αξιοποιείται έτσι ώστε να μειωθεί ο χρόνος εργασίας, μέσα σε λιγότερο εργάσιμο χρόνο να παράγονται περισσότερα προϊόντα τα οποία θα απολαμβάνει όλη η κοινωνία. Δεν τίθενται στην υπηρεσία της προστασίας του εργαζόμενου στο χώρο δουλειάς του, με ενισχυμένα μέτρα προστασίας, με πιο συχνή ιατρική παρακολούθηση στη δουλειά και στον τόπο κατοικίας.

Η σύγχρονη τεχνολογία δε θα χρησιμοποιηθεί από τον καπιταλιστή, παρά μόνο όταν αυτός κρίνει ότι τον συμφέρει (π.χ. εναλλακτικές μορφές ενέργειας). Αυτό είναι και το κίνητρο της έρευνας, η οποία προσανατολίζεται κύρια στην ανάπτυξη της παραγωγικότητας, της πολεμικής βιομηχανίας και όχι στην προστασία του εργαζόμενου. Την ίδια στιγμή, η τεχνολογική εξέλιξη φέρνει στο προσκήνιο νέα προβλήματα σε σχέση με τον επαγγελματικό κίνδυνο. Εξάλλου η σύγχρονη τεχνολογία από μόνη της δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μια σειρά από παράγοντες κινδύνου για την υγεία των εργαζομένων, όπως π.χ. η νυχτερινή εργασία, η εργασία σε βάρδιες που επιφέρουν μεγαλύτερη φθορά στην υγεία. Απαιτούνται επιπρόσθετα μέτρα, φιλεργατική πολιτική και νομοθεσία για την προστασία της επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας.

Τα στοιχεία της 5ης Πανευρωπαϊκής Έρευνας του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και διαβίωσης φανερώνουν πως οι συνθήκες εργασίας στην Ευρώπη κάθε άλλο παρά βελτιώνονται. Αντίθετα παραμένουν και αυξάνουν οι παράγοντες - εντατικοποίηση, ελαστικές μορφές εργασίας, έκθεση σε βλαπτικές ουσίες και παράγοντες - που απειλούν τη ζωή και την υγεία των εργαζομένων. Σύμφωνα με την έρευνα, το εργατικό δυναμικό της ΕΕ των «27» αγγίζει τα 235 εκατομμύρια και τα ευρήματα για το 2010 είναι τα εξής:

Το ίδιο εκτεθειμένοι σε βλαπτικούς παράγοντες

«Οι Ευρωπαίοι εργάτες παραμένουν το ίδιο εκτεθειμένοι όπως πριν από 20 χρόνια στους φυσικούς κινδύνους», αναφέρει η έρευνα. Για παράδειγμα, σε ποσοστό 33%, 75,5 εκατ. εργαζόμενοι κουβαλούν βαριά φορτία τουλάχιστον για το 1/4 του εργάσιμου χρόνου τους, ενώ το 23%, 54 εκατ. εργαζόμενοι, είναι εκτεθειμένοι σε δονήσεις. Περίπου οι μισοί εργαζόμενοι της Ευρώπης (108 εκατ., το 46%) εργάζονται σε κουραστική ή επίπονη εργασία τουλάχιστον για το 1/4 του εργάσιμου χρόνου τους. Πολύ περισσότερο, οι επαναλαμβανόμενες κινήσεις χεριών ή ποδιών αποτελούν βασικό χαρακτηριστικό της δουλειάς περισσότερων Ευρωπαίων απ' ό,τι 10 χρόνια πριν. Τα ποσοστά ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες διαφέρουν. Για παράδειγμα, το 33% των ανδρών και το 10% των γυναικών είναι σταθερά εκτεθειμένοι σε δονήσεις. Το 42% των ανδρών και το 24% των γυναικών κουβαλούν βαριά φορτία. Το 13% των γυναικών, αλλά μόλις το 5% των ανδρών κουβαλούν ανθρώπους ως μέρος της εργασίας τους. Το 48% των ανδρών και το 45% των γυναικών εργάζονται σε επίπονες εργασίες και το 64% των ανδρών και το 63% των γυναικών κάνουν επαναλαμβανόμενες κινήσεις των χεριών ή των ποδιών.

Επίσης η εργασία παρουσιάζει και άλλους βλαπτικούς παράγοντες, όπως ο θόρυβος, πολύ χαμηλές ή υψηλές θερμοκρασίες, επαφή με παθογόνα υλικά, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν ασθένεια.

Το 2010 σχεδόν το 30% των εργαζομένων της Ευρώπης, 70,5 εκατ. εργαζόμενοι, ήταν εκτεθειμένοι σε υψηλό θόρυβο τουλάχιστον για το 1/4 του εργάσιμου χρόνου τους. Το ποσοστό ήταν το ίδιο δέκα χρόνια πριν. Στο μεταξύ το 15% των εργαζομένων, 35,25 εκατ. εργαζόμενοι είτε εισπνέουν καπνό, αναθυμιάσεις, σκόνη, είτε χειρίζονται επικίνδυνα χημικά προϊόντα, πάλι ο ίδιος αριθμός με το 2000. Το 11% των εργαζομένων, 25,85 εκατ. εργαζόμενοι, χειρίζονται λοιμώδη υλικά, ενώ το 2005 ήταν το 9% των εργαζομένων. Επίσης το 23% των εργαζομένων της ΕΕ των «15» είναι εκτεθειμένοι σε χαμηλές θερμοκρασίες, ίδιο ποσοστό με το 1995.

Εντατικοποίηση και μεγαλύτερος εργάσιμος βίος

«Η εντατικοποίηση της εργασίας έχει αυξηθεί στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες τις τελευταίες δύο δεκαετίες», προκύπτει από την έρευνα. Για τους περισσότερους εργαζόμενους της ΕΕ των «27» (67%, δηλαδή για 157,45 εκατ. εργαζόμενους) ο αυξημένος ρυθμός εργασίας έχει να κάνει με τις μεγαλύτερες απαιτήσεις των εργοδοτών, την πίεση του χρόνου κλπ. Για το 18% των Ευρωπαίων εργαζομένων η αύξηση του ρυθμού εργασίας σχετίζεται με την αυτόματη ταχύτητα μιας μηχανής.

Περισσότερα χρόνια στη δουλειά. Το ποσοστό των ανθρώπων από 50-64 ετών που δουλεύουν ανήλθε το 2009 στο 56%, από 49% που ήταν το 2000. Η παράταση του εργάσιμου βίου επιβαρύνει τη σωματική και ψυχική υγεία του εργαζόμενου, ενώ αυξάνει και τον κίνδυνο εργατικού ατυχήματος, καθώς με την πάροδο των χρόνων μειώνεται η συγκέντρωση, η αντοχή, τα αντανακλαστικά κλπ. Στο μεταξύ, σύμφωνα με το «Πράσινο Βιβλίο» της ΕΕ, σχεδιάζεται «η ηλικία συνταξιοδότησης αυτόματα να προσαρμοστεί στη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. Η Επιτροπή εκτιμά ότι το 2060, οι Ευρωπαίοι θα ζουν επτά χρόνια περισσότερο απ' ό,τι σήμερα. Συνεπώς, το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης πρέπει να αυξηθεί κατά 4 χρόνια και 8 μήνες - από το σημερινό 65 να φτάσει μέχρι και τα 70 χρόνια». Επιπλέον για βιολογικούς λόγους είναι απαραίτητη η διαφορά στην ηλικία συνταξιοδότησης μεταξύ ανδρών και γυναικών. Ωστόσο, στο όνομα της ...ισότητας των δύο φύλων τα ηλικιακά όρια στην ΕΕ εξισώνονται. Για παράδειγμα στην Ιταλία νομοθετήθηκε πέρυσι τον Ιούνη η εξίσωση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης για άνδρες και γυναίκες στα 65 χρόνια από το 2012, όπως δηλαδή έγινε και στη χώρα μας πέρσι με τους αντιασφαλιστικούς νόμους. Αντίστοιχη φθορά στην υγεία και κίνδυνο για την ασφάλεια προκαλεί και η υπερωριακή εργασία. Στην ΕΕ των «27» το 12% των εργαζομένων εργάζεται υπερωριακά, δηλαδή για πάνω από 48 ώρες τη βδομάδα.

Αυξάνουν το εργασιακό άγχος και η ανασφάλεια. Το ποσοστό των εργαζομένων της ΕΕ των «27» που εργάζονται με σύμβαση ορισμένου χρόνου αγγίζει το 14%, ενώ το 16% των εργαζομένων ανησυχούν ότι θα χάσουν τη δουλειά τους. Το 13% των εργαζομένων εργάζεται λιγότερο από 20 ώρες τη βδομάδα - στην πλειοψηφία τους γυναίκες.

Οι επαγγελματικές ασθένειες στην ΕΕ

Τα στοιχεία που υπάρχουν στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες είναι ελλιπή και δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματική διάσταση του επαγγελματικού κινδύνου. Πολλές φορές η επαγγελματική ασθένεια δηλώνεται και καταγράφεται ως κοινή νόσος. Ωστόσο, ακόμη και τα υπάρχοντα στοιχεία φανερώνουν τη μεγάλη απειλή για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων στους χώρους δουλειάς. Είναι ενδεικτικό ότι μόνο το 2006 167.000 εργαζόμενοι στην ΕΕ έχασαν τη ζωή τους από εργατικά ατυχήματα ή επαγγελματικές ασθένειες.

Το 2005 καταγράφηκαν στην ΕΕ 83.159 περιστατικά επαγγελματικών ασθενειών. Τα περισσότερα αφορούν μυοσκελετικές ασθένειες. Επίσης αρκετές είναι οι ασθένειες που σχετίζονται με αναπνευστικά προβλήματα, όπως το άσθμα (1.471 εργαζόμενοι), η χρόνια βρογχίτιδα (375 εργαζόμενοι), η αλλεργική ρινίτιδα (219 εργαζόμενοι). Με δερματίτιδα εξ επαφής προσβλήθηκαν 5.778 εργαζόμενοι. Απώλεια ακοής διεγνώσθη σε 10.590 εργαζόμενους, καρκίνος στους πνεύμονες σε 1.375 εργαζόμενους, αμιάντωση σε 1.830 εργαζόμενους. Επίσης αναφέρονται εκατοντάδες περιστατικά μορφών καρκίνου και λευχαιμίας.

Η περίπτωση των ακτινολόγων

Ένα ακόμη επιχείρημα για τη σταδιακή κατάργηση των ΒΑΕ είναι η ύπαρξη εκτεταμένης νομοθεσίας που προστατεύει τη ζωή και την υγεία των εργαζομένων. Πολλά επαγγέλματα αποκλείονται ή θα αποκλειστούν από τη λίστα των ΒΑΕ με αυτή την κάλπικη δικαιολογία. Ωστόσο, η νομοθεσία γίνεται όλο και πιο αντεργατική για να εξασφαλίζει την ανταγωνιστικότητα και την κερδοφορία των επιχειρήσεων, δηλαδή φθηνούς εργαζόμενους χωρίς δικαιώματα. Δεν αποτελεί καμία εξασφάλιση για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας στους χώρους δουλειάς, αντίθετα σε πολλές περιπτώσεις στέκεται απέναντι στους εργαζόμενους (αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, μεγαλύτερη ελαστικοποίηση της εργασίας κλπ.).

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των εργαζομένων σε ακτινολογικά εργαστήρια (κυρίως σε δημόσια νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές), οι οποίοι δεν είναι ενταγμένοι στα ΒΑΕ, παρότι σύμφωνα με μελέτες πεθαίνουν 5 χρόνια νωρίτερα, χτυπημένοι από λευχαιμίες, λεμφώματα και καρκίνους του δέρματος.

Το άλλοθι μέχρι τώρα ήταν τα ...αυξημένα μέτρα προστασίας στα ακτινολογικά εργαστήρια. Πρόσφατα η κυβέρνηση αποφάσισε να προωθήσει τροπολογία, η οποία καταργεί την άδεια ακτινοπροστασίας. Η κατάργηση αυτής της άδειας ήταν πάγιο αίτημα των επιχειρηματιών της Υγείας, αλλά και της κυβέρνησης. Πρόκειται για 30 μέρες επιπλέον άδεια το χρόνο, προκειμένου η ακτινοβολία να μη σωρεύεται αθροιστικά στους εργαζόμενους. Την ίδια στιγμή οι εργαζόμενοι στα ακτινολογικά εργαστήρια κάνουν πολλές φορές διπλοβάρδιες λόγω έλλειψης προσωπικού. Σε συνδυασμό και με τα αυξημένα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, είναι βέβαιο ότι οι εργαζόμενοι θα πηγαίνουν από τη δουλειά κατευθείαν στον τάφο...